Predstava prilikom proslave dana Cirkusa

Pre 18 godina, počela je prava revolucija u obrazovnom sistemu u Brazilu kada je Projekat Âncora pokrenut u gradu Cotia u Sao Paolu. To je počelo kao mesto za učenje, praksu i poboljšanje principa školarine sa ciljem poboljšanja i transformacije stvarnosti lokalne zajednice. Od 1995. godine ovaj neprofitni prijekat se pobrinuo za više od 6,000 dece, tinejdžera i njihovih porodica preko vanškolskih aktivnosti kao što su časovi muzike, pozorišni kursevi, zanati i profesionalni kursevi.

2012. godine, stari san je ostvaren otvaranjem  Projekta Âncora Škola odojčadi i osnovnog obrazovanja . Prateći metode Escola da Ponte iz Portugalije, koji izaziva tradicionalni metod obrazovanja i način obrazovanja koji preovladava svugde u svetu, Projekat Âncora Škola sledi “obrazovnu filozofiju koja predlaže da su samo-spoznaja i iskustvo glavni alat i ključ za učenje, koji počinju sa učiteljem, njegovim/njenim posebni interesovanjima i njegovim/njenim transformacijama od heteronomije do autonomije”.

Oko 300 dece i tinejdžera je došlo u ovu školu, koja se zasniva na tri paralelna nastavna plana i programa: individualnom, društvenom i javnom. Ovaj novi model je inspirisao demokratsko obrazovanje i izvršen je u Brazilu uz pomoć portugalskog nastavnika jezika Hozea Paheka, koji je širom sveta bio poznat po tome što je stvorio Escola da Ponte (Školu Mosta) u Portugaliji tako što je iskoristio revolucionarnu metodologiju (pdf). Maruša Meneguin, autorka bloga Mãe Perfeita, je bila oduševljena originalnim predlogom:

Imagine uma escola sem classes, horários, provas. Um currículo que é decidido pelas crianças, em consenso, e inclui matérias como circo e meditação. Não há lista de chamada nem ponto, mas estudantes e professores não faltam. Tudo de graça. Agora imagine que esses estudantes provêm de lugares violentos, e já foram expulsos de diversas escolas. Pode parecer utopia. Até o dia em que você conhece a proposta da Escola da Ponte.

Zamislite školu bez učionica, rasporeda ili ispita. Nastavni plan koji biraju deca, preko dogovora, i koji uključuje predmete kao što su cirkus i meditacija. Ovde nema prozivki ni izbegavnja časa, i još nema izostanaka na delu učenika ili nastavnika. Sve je besplatno. Sada, zamislite da ovi učenici dolaze iz okruženja gde postoji nasilje i da su bili izbačeni iz nekoliko škola. To može izgledati kao utopija. Do dana kada je predložena Escola da Ponte.

U razgovoru sa G1,Paheko kaže da obrazovanje u Brazilu, čiji model ignoriše doprinose date od Paulo Freire i drugih odličnih učitelja iz zemlje, rasipa izvore i proizvodi 30 miliona nepismenih ljudi. Postignuti rezultati putem alternativnog modela, s druge strane, se polako vide unutar same zajednice:

Os ex-alunos da Ponte – alguns já com mais de 50 anos de idade – são a prova da boa qualidade do projeto. São seres humanos plenamente realizados, com elevado nível de consciência cívica, éticos, empreendedores, solidários. Deverei acrescentar que a Ponte recebe alunos que as outras escolas jogam fora, e os recupera. Aluno que não aprende em outra escola, ou aluno que põe professor em estado de coma em outra escola, vai para a Ponte.

Bivši učenici Škole Mosta – neki koji sada imaju više od 50 godina – su živi dokaz kvaliteta ovog projekta. Oni su ispunjena ljudska bića koja pokazuju visok nivo društvene svesnosti, moralni su, prepoznatljivi, podržavaju ih drugi. Trebalo bih da dodam da Most dočekuje učenike koji su odbačeni od drugih škola, i rade na tome. Učenici koji ne uče u drugim školama ili oni koji učitelje doživljavaju kao šok u drugim školama, oni dolaze u Most.

Kampanja prikupljanja sredstava za Projekat Âncora

S obzirom da Škola Mosta postoji gotovo 40 godina, rezultat Projekta Ankora Škola u Brazilu, koji postoji tek nešto više od godinu dana, potrajaće malo duže da postane očigledan. Ipak, projekat je već privukao pažnju i inspirisao druge škole, koje prihvataju posete učitelja iz drugih delova zemlje. Nakon jedne od ovih poseta, Talita Morais opisala je razlike koje je ona našla u ovim utopijskim obrazovnim modelima:

O grande diferencial do Projeto Âncora, assim como na Escola da Ponte em Portugal, é que as crianças são conscientizadas a trabalhar o coletivo, o respeito e o amor ao próximo, e a autonomia em seu processo de estudo. Dessa forma, passando pelos níveis – na Escola não há divisão por salas ou séries – os alunos vão se tornando cada vez mais autônomos na sua aprendizagem, escolhendo o quê, como e a que momento deve aprender determinado conteúdo, tudo com o auxílio e orientação de professores e tutores, que vão desde funcionários até voluntários da própria comunidade. Além dessa autonomia na escolha do estudo, eles também participam ativamente das decisões e gerenciamento da escola, por meio das assembleias semanais, que re-definem as regras da instituição.

Velika razlika Projekta Âncora, za razliku od Škole Mosta u Portugaliji, jeste u tome što su deca stvorila svest kolektivne perspektive, poštovanja i ljubavi prema drugima, i vrednosti autonomije u ostvarivanju njegovog ili njenog studiranja. Na ovaj način, gde prolaze kroz različite nivoe – pošto nema podele po učionicama ili ocena u školi – učenici postepeno postaju samostalni u svom procesu učenja, biraju šta, kako i u kom trenutku uče određene predmete, sve to uz pomoć i orjentaciju nastavnika ili učitelja, koji su tu kao osoblje škole kao i volonteri iz same zajednice. Pored tolike autonomije izbora šta će učiti, oni takođe imaju svoj deo u odlukama i vođenju škole putem nedeljnih rasporeda koji redefinišu pravila koja usmeravaju instituciju.

Nastavnica Fernanda Rodrigues je uporedila Âncoru sa drugim tradicionalnim školama:

Lá, fomos recebidos por uma menina de 11 anos, super esperta e comunicativa! Ela nos contou que estuda lá desde que nasceu e foi nítido o quanto ela era sentia um verdadeiro orgulho de fazer parte do dia a dia do Âncora. Os olhos dela brilhavam e era nítido o profundo sentimento de pertencimento que a educanda tem em relação a tudo o que ali acontece.

Aproveitando, vale dizer que é impossível não se encantar com o espaço, que além de amplo, inspira a Educação em sua magnitude. Pudemos presenciar diversas cenas não muito comuns em escolas tradicionais como garotos zelando pelo espaço, bolsas penduradas na entrada da escola, mural com a pauta da assembleia e muitas pessoas conversando sem aquela típica gritaria que é comum nos ambientes escolares.

Tamo nas je dočekala veoma simpatična i pričljiva 11-ogišnja devojčica! Rekla nam je da ona uči tamo od kako se rodila i postalo je veoma jasno kako je zaista bila ponosna što je postala deo dan-po-dan života u Ankori. Njene oči su se zacaklile i postalo je jasno da postoji duboko osećanje pripadnosti koje učenik ima u odnosu na sve što se dešava tamo.

Takođe treba reći da je nemoguće da se ne postane očajan zbog mesta, što je ne samo široko, ali i podstiče obrazovanje u svojoj veličini. Imali smo priliku da prisustvujemo nekim događanjima koji se ne tako često sreću u tradicionalnim školama, kao što su da dečaci vode računa o prostoru, torbe kače na ulazu u školu, oglasna tabla prikazuje dnevni red okupljanja i mnogi ljudi pričaju a da ne bez viču, što je veoma uobičajeno u školskom okruženju.

Zajednice učenja iz Projekta Ankora u Cotiu, São Paulo.

Sledeći korak projekta je da proširi ovo iskustvo van svojih zidova i da dostigne do čitavog grada integrišući učenike u “zajednice učenja”.Jednom nedeljno, učenici moraju da posete javna mesta, kao što su državna zdravstvena ustanova i crkva, u cilju da nauče lokalne probleme i pričaju direktno sa stanovnicima. Prateći Pahokovu formulu, nazvanu “MC² – promenite pojačanje kontaminacijom i projektom”, učenici moraju da zgrabe i zadrže realnost mesta gde žive i traže rešenje za probleme sa kojima se suočavaju:

Comunidades de aprendizagem são práxis comunitárias baseadas em um modelo educacional gerador de desenvolvimento sustentável. É a expansão da prática educacional do Projeto Âncora para além de seus muros, envolvendo ativamente a comunidade na consolidação de uma sociedade participativa.

Zajednice učenja su komunalne prakse zasnovane na modelu obrazovanja koji generiše održivi razvoj. To je širenje obrazovnih praksi Projekta Âncora izvan njihovih zidova, i koji aktivno uključuje zajednicu u konsolidaciju participativnog društva.

Kada je Projekat Ãncora napunio 18 godina u oktobru 2013, João Carlos, sa bloga Soliarte, izjavio je da je san postao realnost “dostigao zrelo doba pre mnogo godina”:

Um novo Brasil que nasce. Viva! Viva!
Obrigado Pacheco pela revolução silenciosa que ocorre na educação do Brasil.

Novi Brazil je rođen. Živeo! Živeo!
Hvala ti Paheko za tihu revoluciju koja zauzima mesto u brazilskom obrazovanju.

Nemaju samo deca koristi od ovog revolucionalnog modela obrazovanja. Kako se ona setila proslave godišnjice, volonter prosvetitelj Johana Barenehe-Korales razmišljala je o značaju razigranosti i emotivnih veza između nastavnika:

Finalmente podemos pensar que para que um projetocoletivovingue, é preciso que um grupo seja construído, e o grupo é grupo, não pela quantidade de pessoas que dele fazem parte, mas pela força com que os laços entre eles são tecidos.

Na kraju, mi smo možda mislili da za projekat da bi bio uspešan mora postojati tim koji će ići zajedno, i da će tim zaista biti tim, ne po broju ljudi koji će se pridružiti, nego po snazi veza među članovima.

Projekat Âncora bio je jedan od alternativnih obrazovnih škola u Brazil koji je posetio dokumetarni tim Quando Sinto Que já Sei, film snimljen i finansijski omogućen putem politike finansiranja kroz internet stranicu Katarse, a koji će biti pušten početkom 2014. godine. Cilj je da počne razgovor o sadašnjem stanju obrazovanja u Brazilu ustražujući nove načine učenja zasnovane na učešću dece i autonomije, vrednosti koje se pojavljuju i snalaženje u praksi širom zemlje.

“Sve se rešava uz dva jednostavna predloga: zameni “ka” sa “sa”. Sa “ka” postoji prenos, uz “sa” imamo traganje ka razumevanju.” José Pacheco na reklami za film Quando Sinto que Já Sei (Kada osetim, tad već znam) na web stranici Catarse.