Poslednjih godina postojanja socijalističke Čehoslovačke, vladala je tipična nestašica dobara u zemlji. Nije da su ljudi bili goli i bosi, i dalje je bilo moguće kupiti osnovne namirnice. Ipak, ako biste zaželeli nešto malo posebnije – recimo, par farmerica – morali biste da odete u specijalne prodavnice i da platite specijalnim bonovima, koje su obični ljudi jedino mogli da nabave na crnom tržištu.

Vlasnici prodavnica su tropsko voće ili kvalitetnije komade mesa čuvali ispod tezge za mušterije koje su oni smatrali dragocenijim, kao što su lekari ili mašinski inženjeri. Većina ostalog sveta morala je da stoji u dugačkim redovima. Na kupovinu automobila ili novog stana čekalo se godinama. Proizvodi sa Zapada – izuzev, možda, sode – bili su retkost.

Izlog prodavnice u Čehoslovačkoj, 1976. Foto: Flickr korisnik docman (CC BY-NC 2.0).

Šoping revolucija

Situacija se izmenila nakon revolucionarne 1989. godine, kada su granice otvorene a obližnja poljoprivredna sela u zapadnoj Austriji pretvorena u kupovne centre – što su ostali i danas, kad su strani brendovi i prodavnice snažni igrači na slovačkom tržištu.

Ipak, često se hrana istog proizvođača razlikuje u ceni i kvalitetu u zavisnosti od toga da li je proizvedena za potrošače iz Zapadne ili za one iz Centralne i Istočne Evrope.

Mada kupci možda očekuju da proizvodi iste marke svuda budu i istog kvaliteta, regionalne razlike zaista postoje, sudeći po studiji [svk, .ppt] koju je finansirao slovačko odeljenje Evropske komisije i realizovalo Udruženje slovačkih potrošača.

Od svih proizvoda analiziranih u ovoj studiji, ispostavilo se da je kvalitet Milka Alpine Milk čokolade najdosledniji: nije otkrivena značajna razlika između verzija proizvedenih u Zapadnoj Evropi i onih proizvedenih u Poljskoj. Nemačkim i austrijskim potrošačima, međutim, garantovano je da je čokolada za njih proizvedena od alpskog mleka. Čuvena ljubičasta krava koja snabdeva mlekom Istočnoevropljane verovatno živi negde u Tatrama, sa čim oni nisu bili upoznati.

Regionalne razlike

Kada je u pitanju Koka-kola, razlika je u vrsti šećera koji se upotrebljava. Nemački kao i Češki potrošači dobiće šećer proizveden od šećerne repe, dok će nacijama istočnije od njih u piću biti šećer dobijen iz kukuruza. Kompanija je objasnila [svk] da na taj način snabdeva slovačko tržište jeftinijim proizvodom – i, ako uporedite cene Koka-kole sa tabele u studiji, uverićete se da je to tačno.

Bloger Tibor Pospišil piše [svk] da je šećer od šećerne repe skuplji u Evropi zbog „šećernog lobija” i da većina kupaca ne vidi bitnu razliku u kvalitetu. Štaviše, na taj način slovački kupci dolaze do Koka-kole izvornog američkog kvaliteta.

Bilo je vidne razlike u Nescafé Gold kafi za Zapadnu i Istočnu Evropu – zbog različitih potreba lokalnih kupaca, kako kaže proizvođač [svk].

Ali najznačajnije razlike bile su u začinima koje proizvodi Kotányi, kompanija stacionirana u Austriji. Kupci širom Evrope dobijaju pakovanja slične veličine sa različitom količinom začina u njima i sa veoma različitim cenama po kilogramu. Iako se sve proizvodi u istoj fabrici, pakovanja najgoreg kvaliteta su ona namenjena Bugarskoj: skoro 10 procenata od ukupnog sadržaja bio je samo prah, a u slučaju aleve paprike, nedostajalo je dosta prirodne boje. Portparol kompanije rekao je [svk] da se to dogodilo greškom i, da bi bio uverljiviji, dodao je da su pakovanja proizvedena za austrijsko, kao i za mađarsko i slovačko tržište, imala problema sa nivoom vlage.

U nastavku su odlomci diskusije o novinskom tekstu o rezultatima studije [svk] objavljeni u aprilu 2011. u ekonomskoj rubrici elektronske verzije SME.sk.

freedomman:

If it was just about food, but it also happens with other products, but I always think that it is mainly about the customer, because they import here only that what the customer wants. If the customer does not care about contents, weight, origin and cares only about the price, then the producer will meet his wishes. It's a huge difference between a typical Austrian and a typical Slovak customer. How many Slovak customers are looking at the country of origin? […]

Jumo (u odgovoru):

I do this [check the country of origin] and others do it as well. And I do not think that Austrian customers pay more attention to these things than the Slovak ones.

rini17:

My parents grumble that smoked meat is not the same quality it used to be, but the only thing they care about is the price. With contents or taste they deal only when it is impossible to eat it.

chico34:

It does not matter that food in Germany is of higher quality – here it is more expensive.

hektor22 (u odgovoru):

Official data:http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-10-030/EN/KS-SF-10-030-EN.PDF Please, see page 2 – price index for food. Germany: 111, Slovakia: 80. Food in Germany is nearly 40 percent more expensive.

koprolit:

And especially the mentioned Kotanyi… even cheaper brands in Slovakia have higher quality.

zed25:

Common knowledge, now already confirmed by laboratory. From personal experience, I can confirm a big difference in quality of chemical components – for example, there is a big difference in baby diapers bought in Austria and here.

ivan the terrible:

And who is responsible for it, comrades? Show me the guilty ones! Surely, the Western imperialists could be blamed for our own stupidity again! Imperialist companies are giving us second- and third-class goods? But we like to eat them and pay for them!

Radike 777:

And that's why I'm buying Slovak products… Unfortunately, sometimes it is a problem to find Slovak products at grocery stores.

Grüß Gott:

For the stupid tactics of our merchants there is a simple cure. I'm already shopping in Austria only. Prices are similar, sometimes markedly lower, and quality is markedly better.

etrusk:

I was speaking with dairy producers […]. In the era of a Slovak owner, they were using the same recipe as during the communist time. Which meant that cheeses were taking their time to mature and yogurts also were the way they have to be. As soon as a foreign investor stepped in, they introduced a new recipe. Cheese matures in a few hours now…

statocnesrdce:

Nothing compares to the quality I'm using. It is classic quality of food as during the communist era. Milk, meat, eggs, fruit and vegetables – I'm buying them at local farms that are not under [official] control. Egg yolk is yellow and even my son does not want eggs from the shop. And when milk turns sour, it is possible to drink it as sour milk…